Anayasa Mahkemesi'nin, askeri mahkemelerde subay üye bulunmasını öngören Kanun hükmünün iptaline ilişkin kararı, Resmi Gazete'de yayımlandı. İptal hükmü, bugünden başlayarak bir yıl sonra yürürlüğe girecek.
Genelkurmay Başkanlığı Askeri Mahkemesi, ''verilen hizmet emirlerine aykırı olarak birlik içerisinde cep telefonu bulundurulmak suretiyle emre itaatsizlikte ısrar etme suçunun işlendiği ileri sürülerek açılan kamu davasında'', 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin ''Askeri mahkemeler iki askeri hakim ve bir subay üyeden kurulur'' hükmündeki ''bir subay'' ibaresinin, Anayasa'ya aykırı olduğu kanısına vararak, iptali için Anayasa Mahkemesine başvurdu.
Genelkurmay Askeri Mahkemesinin, Anayasa Mahkemesi'ne başvuru kararında, Anayasa'ya göre, hakimlerin ve mahkemelerin bağımsızlık esasına göre görev yapmalarının zorunlu olduğu, buna askeri mahkemeler ve hakimlerin de dahil bulunduğu belirtildi. Askeri hakimlerin, daha önceleri Devlet Güvenlik Mahkemelerinde (DGM) görev aldıkları hatırlatılan başvuru kararında, şunlar kaydedildi:
''Ülkemize telafisi neredeyse mümkün olmayan zararlar veren, yıllardır kardeş kanının akmasına sebep olan 30.000 yurttaşımızın katili, bölücü terör örgütünün elebaşı Abdullah Öcalan'ın yakalanıp yargılanmaya başlamasından sonra 4483 sayılı Kanun'la Anayasa hükümleri değiştirilmiş, DGM'lerden askeri hakimler çıkarılmıştır. Bu değişiklikten maksat, o dönem kamuoyuna da yansıdığı şeklinde, Abdullah Öcalan'ın DGM tarafından mahkum edilmesi durumunda, AİHM'de açılacak tazminat davalarında adil yargılanma ilkesinin ihlal edildiğine dair iddianın çürütülmesidir.''
-''SİVİL YA DA ASKER KİŞİLERİN HAKKI YOK MU?''-
Yapılan değişikliklerle askeri hakimlerin DGM'den çıkarıldığı, askeri hakimlerin, Silahlı Kuvvetlerin çeşitli kadro ve kuruluşlarda görev yaptıkları, yargılama faaliyetinde bulundukları, binlere, on binlere adalet dağıttıkları ifade edilen başvuruda, şöyle denildi:
''Aslında bu hakimler, terör örgütü elebaşı bu kişiye adil yargılanma hakkı teslim edilsin diye, yargılandığı mahkemeden alınmışlar, başka mahkemelere gönderilmişlerdir. Askeri Mahkemelerde yargılanan, yargılanmış yada yargılanacak sivil yada asker kişilerin en az bölücü terör örgütünün başı kadar ulusal ve uluslararası hukukta kaydedilen gelişmeler ve değişmelere koşut olarak gerçekleştirilen ve bu kişiye tanınan haklar (adil mahkemelerde yargılanma, bağımsız yargıçlar tarafından yargılanma) kadar hakları yok mudur? Kanımızca vardır.
Anayasa Mahkemesi'ne başvurulurken, söylemek istenilen, subay üyenin, adli amirin (mahkeme için sayın Genelkurmay Başkanı) taraflı, yargı bağımsızlığını zedeleyici davrandıkları kastedilmemektedir. Aksine görev yapan subay üyeler ve adli amirin yargı bağımsızlığına saygılı davrandıkları da görülmektedir. Hatta son dönemde basına da yansıyan üst düzey silahlı kuvvetler görevlileri hakkında verilen soruşturma emirleri ve açılan davalar Genelkurmay Başkanlığının yargı bağımsızlığına verdikleri önemin göstergesi de olmuştur.''
Başvuruda, hukukçu olmayan ve herhangi bir yasal teminatı bulunmayan, bir yıllığına görevlendirilen subay üyelerin mahkemeye atanmalarının, her yıl bir yıl süreyle teşkilatında askeri mahkeme kurulan komutan veya kurum amiri tarafından yapıldığı ifade edildi. Başvuruda, ''Subay üyeler adli amire (idareye) hem sicil, hem atama konusunda dolaysız olarak bağlıdırlar. Emir komuta altındadırlar. Bu durumda subay üyenin Anayasamızda belirtilen teminatlara sahip olduğunu söylemek imkansızdır'' denildi.
Başvuruda, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) 1998 yılında Türkiye ile ilgili, DGM üyelerinden birinin askeri hakim olması sebebiyle, adil yargılanmanın ihlali kararı verdiği hatırlatılarak, ''Askeri hakim üyenin bulunduğu heyetle yargılanan bir kişinin dahi adil yargılanmadığını söyleyen AİHM'in kararı söz konusu iken, heyette iki hakim ve bir subay üyenin bulunduğu bir mahkemenin kararının ne denli bağımsız olduğunun takdiri Yüce Anayasa
Mahkemesine bırakılmıştır'' denildi.
Başvuruda, KKTC Anayasa Mahkemesi'nin 2000 yılındaki kararı ile subay üyelerin artık askeri mahkemede bulunmadığı da ifade edildi.
-ANAYASA MAHKEMESİNİN KARARI-
Anayasa Mahkemesi'nin, askeri mahkemelerde subay üye bulunmasını öngören hükmün iptaline ilişkin oy çokluğuyla aldığı kararının gerekçesinde, askeri mahkemelerde görevli hakim üyelerin, Milli Savunma Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanı tarafından üçlü kararname ile atandığı, subay üyelerin ise askeri mahkemelerin kurulu olduğu komutanlıklardaki en üst komutan veya askeri kurum amiri tarafından görevlendirildiği belirtildi.
Subay üyelerin, görevlerini yapmalarına sürekli engeller çıktığında yerlerine başkalarının seçilebildiği belirtilen gerekçede, bu üyelerin, yargılama sürecinde hakim üyelerin sahip oldukları yetkiye sahip oldukları kaydedildi.
Gerekçede, askeri mahkemelerde görevlendirilen subay üyeler askeri hakim olmadıkları ve bu görevi asıl görevlerine ek olarak yerine getirdikleri için, bunlara mesleki sicil verilmediği, sicillerinin askeri hiyerarşi içerisinde kendi üstleri tarafından düzenlendiği vurgulandı. Yüksek Mahkeme'nin gerekçesinde, şöyle denildi:
''Askeri mahkemelerde bulunan subay üyelerin, hiyerarşik düzene bağlı olan görevlendirilme süreci, sicillerinin düzenlenmesi, disiplin cezası verilmesi gibi hususlar göz önünde bulundurulduğunda, askeri mahkemelerde görev yaptıkları süre içerisinde de hiyerarşik ilişkinin devam ettiği, bu durumda, hakim olarak sahip olmaları gereken bağımsızlıklarının meslekten hakim olmadıkça sağlanamayacağı sonucuna varılmıştır. Buna göre, iptali istenilen kuralın hakimlerin bağımsızlığı ilkesi ile bağdaştırılması olanaksız olduğundan Anayasa'nın 9, 138, 140. ve 145. maddelerine aykırıdır.''
Genelkurmay Askeri Mahkemesinin, aynı başvurudaki, 357 sayılı Askeri Hakimler Kanunu'nun, ''subay sicil belgesi'' ve ''Silahlı Kuvvetler mensuplarının nakil ve tayinleri''ne ilişkin bölümünün iptal istemleri, Askeri Mahkemenin baktığı davada uygulanacak kural olmadığından reddedilmişti.
Genelkurmay Başkanlığı Askeri Mahkemesi, ''verilen hizmet emirlerine aykırı olarak birlik içerisinde cep telefonu bulundurulmak suretiyle emre itaatsizlikte ısrar etme suçunun işlendiği ileri sürülerek açılan kamu davasında'', 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin ''Askeri mahkemeler iki askeri hakim ve bir subay üyeden kurulur'' hükmündeki ''bir subay'' ibaresinin, Anayasa'ya aykırı olduğu kanısına vararak, iptali için Anayasa Mahkemesine başvurdu.
Genelkurmay Askeri Mahkemesinin, Anayasa Mahkemesi'ne başvuru kararında, Anayasa'ya göre, hakimlerin ve mahkemelerin bağımsızlık esasına göre görev yapmalarının zorunlu olduğu, buna askeri mahkemeler ve hakimlerin de dahil bulunduğu belirtildi. Askeri hakimlerin, daha önceleri Devlet Güvenlik Mahkemelerinde (DGM) görev aldıkları hatırlatılan başvuru kararında, şunlar kaydedildi:
''Ülkemize telafisi neredeyse mümkün olmayan zararlar veren, yıllardır kardeş kanının akmasına sebep olan 30.000 yurttaşımızın katili, bölücü terör örgütünün elebaşı Abdullah Öcalan'ın yakalanıp yargılanmaya başlamasından sonra 4483 sayılı Kanun'la Anayasa hükümleri değiştirilmiş, DGM'lerden askeri hakimler çıkarılmıştır. Bu değişiklikten maksat, o dönem kamuoyuna da yansıdığı şeklinde, Abdullah Öcalan'ın DGM tarafından mahkum edilmesi durumunda, AİHM'de açılacak tazminat davalarında adil yargılanma ilkesinin ihlal edildiğine dair iddianın çürütülmesidir.''
-''SİVİL YA DA ASKER KİŞİLERİN HAKKI YOK MU?''-
Yapılan değişikliklerle askeri hakimlerin DGM'den çıkarıldığı, askeri hakimlerin, Silahlı Kuvvetlerin çeşitli kadro ve kuruluşlarda görev yaptıkları, yargılama faaliyetinde bulundukları, binlere, on binlere adalet dağıttıkları ifade edilen başvuruda, şöyle denildi:
''Aslında bu hakimler, terör örgütü elebaşı bu kişiye adil yargılanma hakkı teslim edilsin diye, yargılandığı mahkemeden alınmışlar, başka mahkemelere gönderilmişlerdir. Askeri Mahkemelerde yargılanan, yargılanmış yada yargılanacak sivil yada asker kişilerin en az bölücü terör örgütünün başı kadar ulusal ve uluslararası hukukta kaydedilen gelişmeler ve değişmelere koşut olarak gerçekleştirilen ve bu kişiye tanınan haklar (adil mahkemelerde yargılanma, bağımsız yargıçlar tarafından yargılanma) kadar hakları yok mudur? Kanımızca vardır.
Anayasa Mahkemesi'ne başvurulurken, söylemek istenilen, subay üyenin, adli amirin (mahkeme için sayın Genelkurmay Başkanı) taraflı, yargı bağımsızlığını zedeleyici davrandıkları kastedilmemektedir. Aksine görev yapan subay üyeler ve adli amirin yargı bağımsızlığına saygılı davrandıkları da görülmektedir. Hatta son dönemde basına da yansıyan üst düzey silahlı kuvvetler görevlileri hakkında verilen soruşturma emirleri ve açılan davalar Genelkurmay Başkanlığının yargı bağımsızlığına verdikleri önemin göstergesi de olmuştur.''
Başvuruda, hukukçu olmayan ve herhangi bir yasal teminatı bulunmayan, bir yıllığına görevlendirilen subay üyelerin mahkemeye atanmalarının, her yıl bir yıl süreyle teşkilatında askeri mahkeme kurulan komutan veya kurum amiri tarafından yapıldığı ifade edildi. Başvuruda, ''Subay üyeler adli amire (idareye) hem sicil, hem atama konusunda dolaysız olarak bağlıdırlar. Emir komuta altındadırlar. Bu durumda subay üyenin Anayasamızda belirtilen teminatlara sahip olduğunu söylemek imkansızdır'' denildi.
Başvuruda, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) 1998 yılında Türkiye ile ilgili, DGM üyelerinden birinin askeri hakim olması sebebiyle, adil yargılanmanın ihlali kararı verdiği hatırlatılarak, ''Askeri hakim üyenin bulunduğu heyetle yargılanan bir kişinin dahi adil yargılanmadığını söyleyen AİHM'in kararı söz konusu iken, heyette iki hakim ve bir subay üyenin bulunduğu bir mahkemenin kararının ne denli bağımsız olduğunun takdiri Yüce Anayasa
Mahkemesine bırakılmıştır'' denildi.
Başvuruda, KKTC Anayasa Mahkemesi'nin 2000 yılındaki kararı ile subay üyelerin artık askeri mahkemede bulunmadığı da ifade edildi.
-ANAYASA MAHKEMESİNİN KARARI-
Anayasa Mahkemesi'nin, askeri mahkemelerde subay üye bulunmasını öngören hükmün iptaline ilişkin oy çokluğuyla aldığı kararının gerekçesinde, askeri mahkemelerde görevli hakim üyelerin, Milli Savunma Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanı tarafından üçlü kararname ile atandığı, subay üyelerin ise askeri mahkemelerin kurulu olduğu komutanlıklardaki en üst komutan veya askeri kurum amiri tarafından görevlendirildiği belirtildi.
Subay üyelerin, görevlerini yapmalarına sürekli engeller çıktığında yerlerine başkalarının seçilebildiği belirtilen gerekçede, bu üyelerin, yargılama sürecinde hakim üyelerin sahip oldukları yetkiye sahip oldukları kaydedildi.
Gerekçede, askeri mahkemelerde görevlendirilen subay üyeler askeri hakim olmadıkları ve bu görevi asıl görevlerine ek olarak yerine getirdikleri için, bunlara mesleki sicil verilmediği, sicillerinin askeri hiyerarşi içerisinde kendi üstleri tarafından düzenlendiği vurgulandı. Yüksek Mahkeme'nin gerekçesinde, şöyle denildi:
''Askeri mahkemelerde bulunan subay üyelerin, hiyerarşik düzene bağlı olan görevlendirilme süreci, sicillerinin düzenlenmesi, disiplin cezası verilmesi gibi hususlar göz önünde bulundurulduğunda, askeri mahkemelerde görev yaptıkları süre içerisinde de hiyerarşik ilişkinin devam ettiği, bu durumda, hakim olarak sahip olmaları gereken bağımsızlıklarının meslekten hakim olmadıkça sağlanamayacağı sonucuna varılmıştır. Buna göre, iptali istenilen kuralın hakimlerin bağımsızlığı ilkesi ile bağdaştırılması olanaksız olduğundan Anayasa'nın 9, 138, 140. ve 145. maddelerine aykırıdır.''
Genelkurmay Askeri Mahkemesinin, aynı başvurudaki, 357 sayılı Askeri Hakimler Kanunu'nun, ''subay sicil belgesi'' ve ''Silahlı Kuvvetler mensuplarının nakil ve tayinleri''ne ilişkin bölümünün iptal istemleri, Askeri Mahkemenin baktığı davada uygulanacak kural olmadığından reddedilmişti.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder