'Özel yetkili' gitti bölgesel ağır ceza mahkemeleri geldi

AK Parti'nin verdiği önergeye göre terör örgütleri ve darbecilerle mücadelede etkin rol oynayan Özel Yetkili Mahkemeler (ÖYM) yerine ağır ceza mahkemeleri kurulacak. Ancak Ergenekon, Balyoz ve KCK gibi davalara ÖYM'ler bakmaya devam edecek. Savcılar, silahlı terör suçları ile anayasal düzene ve hükümete karşı işlenen suçlar için izin almadan soruşturma açabilecek.

 

Üçüncü yargı paketi Meclis Genel Kurulu'nda görüşülürken AK Parti özel yetkili mahkemelerin kaldırılması için önerge verdi. Bu mahkemelerin yerine 'yargı çevresi birden çok ili kapsayabilecek şekilde görevlendirilecek ağır ceza mahkemeleri' kurulması teklif edildi. Önergeye göre Ergenekon, Balyoz ve KCK gibi davalara, 'kesin hükümle sonuçlandırılıncaya kadar' özel yetkili mahkemeler bakmaya devam edecek. Ancak bu davalara bakan hakimlere yeni sistemde görev verilmeyecek. 28 Şubat gibi soruşturma aşamasındaki dosyalar ise yeni mahkemelere devredilecek. Silahlı terör suçları ile devletin bütünlüğü, anayasal düzen ve hükümete karşı işlenen suçlar için savcılar izin almadan soruşturma açabilecek. Görevi sırasında çıkar amaçlı yolsuzluk, çete ve uyuşturucu gibi diğer suçlara karışan kamu görevlileri hakkında ise genel usul hükümlerine göre izin şartı getiriliyor. İzin verilmezse yargılama duracak. Yeni sistemde savcıların yetkileri de kısıtlanıyor. Ayrıca yürütülen soruşturmalarda 'özgürlük hakimi' uygulamasına geçilecek. Buna göre tutuklama gibi özgürlüğü sınırlayıcı kararları davaya bakan hakimin dışında bir hakim verecek.

Önerge okunduğu sırada Genel Kurul'da yumruklaşmaya varan kavgalar yaşandı. CHP'liler sıra kapaklarına vurarak protesto ederken, BDP'li Hasip Kaplan katip üye Mine Beyaz'ın elinden zorla aldığı önergeyi duvara çarptı. AK Parti Konya Milletvekili Mustafa Akış ile Kaplan yumruklaştı. Önerge, 01.30 sıralarında kabul edildi. 

Özel yetkili mahkemelerin (ÖYM) kaldırılmasıyla ilgili günlerdir tartışılan ve kamuoyundan gizlenen önerge dün AK Parti tarafından Meclis'te açıklandı. Böylece milletvekilleri, değişikliğin içeriğinden görüşmelere az bir zaman kala bilgi sahibi olabildi. Mecliste kabul edilerek yasalaşan önergeye göre, 250. maddesiyle yetkili mahkemeler yürürlükten kaldırılıyor. Yeni yapının adı, Terörle Mücadele Kanunu (TMK) 10. maddesiyle yetkili mahkemeler olacak. Düzenlemeden Ergenekon ve Balyoz gibi mevcut davaların etkilenmemesi öngörüldü. Ancak bu davalara bakan hakimler, önlerindeki dosyalar bitmediği için yeni kurulan mahkemelerde görev alamayacak. Bu, terör ve örgüt davalarında uzun yıllardır birikim kazanan hakimlerin oluşturulacak yapıda devre dışı kalması anlamına geliyor.

Değişikliğin en dikkat çekici başlığını soruşturma için izin şartının getirilmesi oluşturuyor. Daha önce özel yetkili mahkemelerin görevlerine giren suçların tamamında 'sıfat ve memuriyetleri ne olursa olsun doğrudan soruşturma yapılacağı' hükmü bulunuyordu. Önerge, 'darbeye teşebbüs ve silahlı terör örgütü suçları görev sırasında veya görevinden dolayı işlenmiş' olsa dahi cumhuriyet savcılarının izin almadan doğrudan soruşturma yapmasını getiriyor. Görevi sırasında çıkar amaçlı yolsuzluk, çete ve uyuşturucu gibi diğer suçlara karışan kamu görevlileri hakkında ise genel usul hükümlerine göre izin şartı gerekecek. Kamuoyunda özel yetkili mahkemelerde devam eden Ergenekon, Balyoz ve KCK gibi davaların etkileneceği dolayısıyla büyük tepki vardı. AK Parti'nin verdiği önergeye göre, kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar özel yetkili mahkemelerde açılmış davalar kesin hüküm verilinceye kadar bu mahkemelerde görülecek. Bu davalarda yetkisizlik veya görevsizlik kararı verilemeyecek. Yeni değişiklikteki hükümler bu davalarda da uygulanacak. Mevcut davalarda yargılanan kamu görevlisi hakkında soruşturma yapılabilmesi için izin veya karar alınması gerektiği gerekçesiyle durma veya düşme kararı verilemeyecek. Yeni dönemde özel yetkili mahkemelerin görevine giren suçlarda tutukluluk süresi yine 10 yıl olarak uygulanacak. 

Kanunun getirdiği diğer en önemli hüküm, 'özgürlükler hakimi' denilen sistem. Mevcut sistemde arama, el koyma, yakalama, gözaltına alma, tutuklama ve iletişimin tespiti gibi koruma tedbirlerine ilişkin kararların özel yetkili ağır ceza mahkemesi üyesi veriyordu. Bu uygulamadan vazgeçilerek, sadece bu işlere bakmak üzere özgürlükler hâkimleri görevlendirilecek. Bundan sonra bu tür kararları bu hakimler verecek. İtirazlar da yine bu amaçla görevlendirilen diğer hâkimler tarafından karara bağlanacak. 

HSYK kaynakları, mevcut özel yetkili mahkemelerdeki hakimlerin yeni sistemde yer almayacağını, ancak özellikle terör konusunda uzmanlaşmış savcıların tecrübesinden istifade edilmek üzere yeniden görevlendirileceğini kaydetti. Alınan bilgilere göre, Ergenekon, Balyoz ve KCK davalarının da bulunduğu yaklaşık 22 bin davaya bakan bu hakimler, ellerindeki davaları bitirene kadar bu mahkemelerde görev yapacak. Ardından başka yerlere atanmaları gündeme gelecek. 

Savcıların yetkisine tırpan

Özel yetkili savcılar, soruşturmanın gerekli kıldığı hâllerde suç mahalli ile delillerin bulunduğu yerlere giderek soruşturma yapabiliyordu. Bu hüküm yeni düzenlemede yok. Yeni sistemde savcı artık suç mahallinin bulunduğu yerdeki savcılığa talimat yazısı göndererek, gerekli işlemlerin yapılmasını isteyebilecek. Artık savcılar görev yaptığı ilin dışına çıkarak arama veya sorgu da yapamayacak. Bu durum örgüt suçlarında delile ulaşmada sıkıntıya yol açabilir. Danıştay saldırısıyla ilgili Ergenekon soruşturmasını yürüten Savcı Zekeriya Öz, Ankara'ya gelerek Osman Yıldırım'ı cezaevinde sorgulamıştı. Bu sorgunun ardından ortaya çıkan deliller sonrası Yargıtay, Danıştay'a saldırı davasını Ergenekon davasıyla birleştirmişti. Düzenlemeyle, çıkar amaçlı yolsuzluk, çete ve uyuşturucu gibi suçlardan yargılanan kamu görevlileri için izin alınması gündeme gelecek. 28 Şubat, Muhsin Yazıcıoğlu, Uludere soruşturmalarına bakan savcılar yeni düzenlemeye göre yetkili savcılar görevlendirilene kadar soruşturmayı yürütmeye devam edecek. HSYK'nın aynı savcıyı özel yetkili kılması durumunda bu savcılar aynı soruşturmayı yürütebilecek. Aksi halde, görevlendirilecek yeni savcı soruşturmayı yürütecek.